श्लोक १०२
आधारनिलयोऽधाता
पु्ष्पहासः प्रजागरः ।
ऊर्ध्वगः सत्पथाचारः प्राणदः
प्रणवः पणः ।।
(९५०) आधारनिलयः :
- जो मूलभूत आधार आहे असा. सर्व अस्तित्वाचा आधार. सर्व सजीवनिर्जीवास आधार
आहे पृथ्वी व ही पृथ्वी त्या परमातम्याच्या आधारानेच रहाते. व्यक्तिमध्ये अंतरात्म्याच्या आधारावरच मन आपले नामरूपात्मक जग
उभारते.
(९५१) अधाता :
- ज्याचेवर कोणी आज्ञाकारी अगर शासक नाही असा. कारण तोच सर्व श्रेष्ठ शासक आहे. तोच
विधीही आहे. विधी व विधाता
एकरूपच आहेत हे त्यातील चिरंतन सत्य आहे.
(९५२) पुष्पहासः :
- जो उमलणार्‍या पुष्पांप्रमाणे
प्रकाशित होतो असा. कळी उमलते व त्यातून पुष्प प्रकट
होते परंतु पुष्प कळीमध्ये आधीही अप्रकट अवस्थेत असतेच. स्वतः परमात्मा महाप्रलयाचेवेळी अव्यक्त
अवस्थेमध्ये असतो व वासनांची परिपूर्ती करण्याकरतां पुन्हा नामरूपजगताच्या रूपानें
विकसित होतो म्हणून त्यास ’पुष्पहास’ अशी संज्ञा दिली
आहे.
(९५३) प्रजागरः :
- नित्य जागृत. ज्याला कधीच निद्रा येत नाही असा.निद्रा
म्हणजे अज्ञान. सत्याबद्दलचे अज्ञान म्हणजेच अविद्या व या
अविद्येमुळेच मी व माझे हे विपरीत ज्ञान निर्माण होते व त्यातूनच दुःख व संकटे निर्माण होतात. श्री
नारायण स्वतः आत्माच असल्याने सतत जागृत असतो व आपल्या
अनंत दिव्य स्वरूपांत भक्तांकरतां नित्य प्राप्त
होवूं शकतो.
(९५४) ऊर्ध्वगः जो नेहमी सर्वांचे वर शिखरावर स्थित
असतो किवा जो नेहमी उर्ध्वदिशेने जातो तो. तो
परमोच्च सत्य आहे व उत्क्रांतीचे शिखर आहे. जो सतत उत्तरोत्तर उर्ध्वदिशेने जातो तो
’ऊर्ध्वगः’. [1]
(९५५) सत्पथाचारः :
- जो नेहमी सत्य मार्गाने चालतो तो. जो मार्ग आक्रमिला असतां सत्याची
प्राप्ती होते तो [2]सत्पथ. तो निष्ठेने आचरण
करणार्‍यांचेच इतरेजन अनुकरण करत असतात अशी भगवंत गीतेमध्ये
सूचना देतात. भगवंत स्वतः पूर्णतेचे प्रतीक आहेत भक्त त्यास आदर्श ठेऊन आपल्या आयुष्यात भगवंताचे निरपेक्ष प्रेम, चांगुलपणा व पूर्ण शांतीचे अनुकरण करण्याचा प्रयत्‍न करतात.
(९५६) प्राणदः :
- जो सर्वांना प्राणदान करतो तो. आपल्या शास्त्राप्रमाणे प्राण म्हणजे
जीवनाची व्यक्त दशा दर्शविणार्‍या शारीरिक क्रिया व घडामोडी होत. आपली सर्व
इंद्रिये, मन बुद्धि हे त्या आत्मस्वरूप नारायणाकडूनच शक्ति मिळवितात व त्यामुळेच
शारीरिक संवेदना, मानसिक संस्कार व बुद्धिने ज्ञान मिळविण्याची क्रिया करूं शकतात.
म्हणूनच त्याला 'प्राणद' म्हटले आहे
(९५७) प्रणवः :
- प्रणव म्हणजे ॐकार. वेदामध्ये
पूर्णसत्य हे ॐकाराने
दर्शविले जाते. परमसत्य प्रकट करणारा ध्वनी म्हणजेच ॐकार. श्री नारायणास प्रणव म्हटलेले आहे कारण
नारायणचे स्वरूपच ॐकार आहे.[3]
(९५८) पणः : - सर्व विश्वाचा सर्वश्रेष्ठ अधिकारी. “पण” ह्या धातूचा अर्थ होतो व्यवहार करणे तो सर्व कर्माचे योग्य बक्षिस देतो. प्रत्येक व्यक्तिला योग्य ते आदेश देतो. व त्याचेकडून योग्य ते कर्म करवितो. मानव व सुनिश्चत नियमांनी बद्ध झालेले विश्व यांच्यामधील क्रियांचे व्यवस्थापन व अधिक्षणही तोच करतो.
डॉ. सौ. उषा गुणे.
No comments:
Post a Comment